یادداشت- نجوای آگاهی؛ «مهدی خانمیرزایی» بر اساس آمار منتشر شده و اظهارنظر کارشناسان، بخش زیادی از انرژی جهان به مصارف ساختمانی اختصاص داده می‌شود؛ درواقع بیش از ۵۰ درصد انرژی مصرفی در کل جهان مربوط به بخش ساختمانی است و بیش از ۳۸ درصد از دی‌اکسیدکربنی که در جهان وجود دارد به‌واسطه مصارف ساختمانی تولید می‌شود که با توجه به این موضوع می‌توان گفت انرژی در ساختمان اهمیت ویژه‌ای دارد و اعمال ممیزی انرژی نیز در این بخش بسیار ارزشمند است. برای این منظور، برچسب انرژی ساختمان، روشی مرسوم برای رده‌بندی بهره‌وری انرژی ساختمان‌ها اعم از مسکونی، تجاری و یا عمومی است که با توجه به مقدار انرژی لازم برای تأمین شرایط آسایش و کارایی کاربران تدوین می‌شود.

  هرچند برچسب انرژی ساختمان، سازوکار متفاوتی در نقاط مختلف جهان دارد، اما در نهایت به دنبال یک هدف است، یعنی بهینه‌سازی مصرف انرژی که در ادامه به روش‌های مورداستفاده کشورهای پیشرو در این زمینه اشاره می‌کنیم:

  اروپا

در اتحادیه اروپا طرح‌های مختلفی جهت ارزیابی انرژی ساختمان تحت نظارت مؤسسه عملکرد ساختمان‌های اروپا، تدوین شده است که از ویژگی‌های عمومی آنها می‌توان به ارزیابی میزان مصرف نهایی و شدت انرژی اشاره کرد. نکته قابل‌ذکر این است که اکثر طرح‌های گردآوری داده و برچسب‌گذاری انرژی در اروپا مربوط به ساختمان‌های مسکونی است.

 ایتالیا

 بازه رده‌های مصرف انرژی ساختمان در این کشور برای مناطق مختلف اقلیمی به‌صورت جداگانه تدوین شده‌اند. طبقه‌بندی ساختمان‌ها در این برچسب از رده A تا رده G است که A مربوط به کمترین و G مربوط به بیشترین شاخص‌های مصرف انرژی هستند

 سوئد

 این کشور از نظر شرایط اقلیمی به دو منطقه اساسی شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود که مقررات موجود برای هر منطقه متفاوت است و شکل برچسب انرژی ساختمان در این کشور با شکل برچسب‌های معمول در کشورهای دیگر تفاوت. در اینجا از نمادی شبیه به صفحه نشانه‌گیری استفاده شده که قسمت وسطی نشانه، مصرف انرژی کم رده A و قسمت بیرونی نشانه مصرف انرژی بالا رده G را نمایش می‌دهند.

 آمریکا

 در کشور آمریکا فرایند دریافت داده‌های مصرف انرژی در فروشگاه‌ها و همچنین برچسب‌گذاری آنها در قالب دو طرح کلان، یکی تحت‌نظر دولت مرکزی فدرال و دیگری در سطح ایالتی پی‌ریزی شده است. اصولاً فرایند برچسب‌گذاری انرژی در این کشور از دو مرحله تشکیل شده است. در مرحله اول فروشگاه‌ها تحت یکی از دو طرح نامبرده ارزیابی شده و ریز داده‌های مربوط به مصرف انرژی آنها در اختیار یک شرکت برچسب‌گذاری انرژی، گذاشته می‌شود. در مرحله دوم آن شرکت بر اساس روش‌ها و محاسبات اختصاصی خود اقدام به برچسب‌گذاری انرژی برای فروشگاه مربوطه می‌کند. «طرح ارزیابی مصرف انرژی‌بخش تجاری آمریکا»، توسط سازمان اطلاعات انرژی آمریکا اجرا شده و هدف از توسعه آن، دریافت و طبقه‌بندی اطلاعات مربوط به مصرف انرژی در بخش تجاری و فروشگاه‌های این کشور است. اطلاعات مربوط به گزارش‌های این طرح مستقیماً وارد مراحل برچسب‌گذاری انرژی شرکت «انرژی استار» می‌شود.

 طرح دوم با عنوان «ارزیابی مصرف انرژی نهایی بخش تجاری کالیفرنیا» است که در جهت پیش‌بینی مصرف انرژی در بخش تجاری و فروشگاه‌ها، توسط کمیسیون انرژی کالیفرنیا تدوین شده است. این طرح با تمرکز بر تحلیل شدت مصرف منابع، جزئیات بیشتر در بازرسی‌ها و استفاده از مدل‌سازی انرژی، دارای تفاوت قابل‌توجهی با طرح ارزیابی مصرف انرژی‌بخش تجاری امریکا است.

 چین

 فرایند رده‌بندی انرژی در کشور چین نسبت به اروپا و آمریکا دارای بخش‌بندی بیشتری است. به این ترتیب که در دوسطحی بخشداری و ملی دنبال می‌شود. در سطح خُرد، رده‌بندی انرژی توسط طرح «مانیتورینگ مصرف انرژی»، انجام شده، اما در سطح ملی توسط وزارت مسکن چین دنبال می‌شود. هرچند به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات دقیق و عدم انتشار اطلاعات دقیق از این فعالیت‌ها، اطلاعات جامعی در دسترس نیست؛ اما به‌طورکلی، مانیتورینگ مصرف انرژی شامل اطلاعات انرژی ساختمان‌های بزرگ تجاری و اداری؛ تمرکز بر روش‌های استخراج داده متریک برای به دست آوردن مصرف ریز تجهیزات و مقایسه مصرف انرژی فروشگاه‌ها با ماخذ استاندارد در نظر گرفته شده و «طرح وزارت مسکن چین»، مبتنی بر ایجاد یک سامانه یکپارچه تجمعی برخط، جهت پیوست داده‌های بخش‌های کوچک در این طرح و در نهایت مانیتورینگ مصرف انرژی و ثبت آن در سامانه یکپارچه از جمله شاخص‌های آن است.

 هند

 با توجه به روند رو به رشد ساخت‌وساز در کشور هند به‌ویژه در بخش فروشگاه‌ها و ساختمان‌های تجاری، امروزه این حوزه یکی از مهم‌ترین بخش‌های مصرف انرژی در هندوستان را تشکیل می‌دهد و سالانه حدود 4 تا 6 درصد به تعداد آنها اضافه می‌شود. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین طرح‌های اجرایی در کشور هندوستان، طرح شرکت «بورعا» است که با یک سیستم جمع‌آوری داده و همچنین رتبه‌بندی به‌صورت 5 ستاره‌ای در بخش‌های مختلف اداری، هتل‌داری، فروشگاه و... در حال حاضر جزو معتبرترین شاخص‌ها در حوزه رده‌بندی مصرف انرژی در کشور هند است. این مؤسسه با در نظر گرفتن مصرف انرژی واقعی فروشگاه‌ها و همچنین انرژی تولیدی توسط موتورهای دیزل و گازی در قالب یک شاخص عملکرد انرژی مشخص، و در یک تقسیم‌بندی چهارگانه اقلیمی (گرم و مرطوب - گرم و خشک - معتدل - تلفیقی) اقدام به رتبه‌بندی انرژی ساختمان فروشگاه‌ها می‌کند.

 سنگاپور

 مصرف انرژی ساختمان‌های تجاری از جمله فروشگاه‌های سنگاپور امروزه سهم بسیاری را در تراز انرژی این کشور دارا است. به‌طورکلی برچسب‌گذاری انرژی ساختمان در این کشور توسط واحد پایداری انرژی زیر نظر دانشگاه ملی و آژانس ملی محیط‌زیست این کشور انجام می‌شود که طی آن، ابتدا مشخصات عمومی فیزیکی و کاربری فروشگاه‌های بزرگ که مشمول دریافت برچسب انرژی می‌شوند گزارش شده و پس از آن جداول بر اساس زیربنای کلی، زیربنای مفید و زیربنای مربوط به تجارت در فروشگاه تدوین می‌شوند.

 آلمان

 در طول دو دهه گذشته با توجه به قوانین استانی کشور آلمان بیش از 30 نوع برچسب انرژی محلی و منطقه‌ای برای ساختمان‌های موجود تهیه شده که هر یک در نوع جمع‌آوری داده، متدولوژی مورداستفاده و اهداف موردنظر متفاوت از سایرین بوده‌اند. اما از سال 2002 با توجه به قوانین جدید ارائه شده توسط اتحادیه اروپا، برچسب واحدی در سطح این کشور جایگزین شده است. لازم به ذکر است که بازه‌بندی‌های مربوط به رده‌های A تا I در اقلیم‌های آب‌وهوایی مختلف این کشور با یکدیگر تفاوت دارند.

 کانادا

 استانداردهای مربوط به ساختمان‌ها در این کشور توسط سازمان منابع طبیعی کانادا، در دو قالب ساختمان‌های مسکونی و غیرمسکونی دسته‌بندی شده و الزامات مربوط به آن را ارائه کرده است که بسیار شبیه به برچسب طیف پیوسته ساختمان‌ها در آلمان است، با این تفاوت که به‌جای طیف رنگی از طیف تک‌رنگ استفاده شده است.

 ایران

 در ایران نیز همسنگ سایر کشورهای موردبحث، قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها و استانداردهای متعددی در زمینه ساختمان سبز و پایدار، با هدف کاهش مصرف برق و کم‌کردن اثرات منفی زیست‌محیطی و بهداشتی ناشی از سیستم های توسعه، به شکل سیستم رتبه‌بندی ساختمان‌ها، در دو بخش مسکونی و غیرمسکونی و بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره‌های 14253 و 14254 تهیه و تدوین شده و برچسب انرژِی ساختمان در کشور با بررسی و محاسبه شاخص مصرف انرژی، به دست آوردن نسبت انرژی، تعیین اقلیم و کاربری در کنار تعیین رده انرژی ساختمان، صادر می‌شود؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد قوانینی که هم اکنون وضع شده پیشرفته و مترقی است و آنچه در ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر است، بسیار مترقی‌تر از کشوری مانند فرانسه است

 اما قابل‌توجه است که بر اساس اظهارنظر کارشناسان و همین‌طور نتایج بررسی‌های انجام شده، برای مثال در اقلیم گرم و مرطوبی همچون بندرعباس ساختمان‌های مسکونی کوچک باید 130 کیلووات ساعت در مترمربع در سال مصرف انرژی داشته باشد که این عدد در بدترین حالت 689 است، اما وضع موجود عددی بیش از 745 را نشان می‌دهد که بیانگر بدترین شرایط رده‌بندی انرژی است. در واحدهای مسکونی بزرگ، ساختمان‌های اداری با مالکیت خصوصی و دولتی نیز وضع به همین گونه بوده که نشان می‌دهد وضع نگران کننده است؛ زیرا بیش از سه‌چهارم ساختمان‌های ما بالاتر از رده‌بندی مصرف انرژی قرار دارد.

 در نهایت باید موضوع نهادینه‌کردن بهینه‌سازی مصرف انرژی در ایران، لزوم توسعه حمایت از شرکت‌های خدمات انرژی، اجرای سیاست‌های تشویقی و تنبیهی، توسعه سیستم مدیریت انرژی، تنظیم و اجرای معیارهای استاندارد مصرف انرژی، آموزش و افزایش آگاهی در روش‌های صرفه‌جویی انرژی، بالا بردن کار آیی انرژی تجهیزات، آشنایی با تازه‎ترین دستاوردهای علمی - اجرایی در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی و تولید انرژی پاک به‌عنوان مهم‌ترین اولویت‌ها مدنظر قرار گرفته و اجرایی شود.

 هرچند اجرای چنین طرح‌هایی کار بزرگ و سختی است که نیاز به آموزش و بسترسازی دارد، اما در صورت استانداردسازی و بهینه‌کردن مصرف انرژی در ساختمان‌ها، مصرف برق و به‌تبع آن میزان آلاینده‌های محیط‌زیست کاهش پیدا می‌کند و این مسئله هم به نفع مالکان و هم به نفع دولت است، چرا که دنیا با سرعت به سمت مصرف بهینه انرژی و کاهش دادن آلاینده‌های محیط زیست در حرکت است.